Karpacki Przegląd Społeczno-Kulturalny Extra wydanie specjalne
Tworzymy pierwszy karpacki think tank
Dla jednych jest to łańcuch górski w środkowej Europie (drugi co do powierzchni łańcuchgórski w tej części kontynentu), ciągnący sięłukiem przez terytoria ośmiu krajów. Inni przy-pominają, że Karpaty wchodzą w skład wielkie-go systemu górskiego – łańcucha alpejsko-himalajskiego.
Z kolei dla etnologów to obszarwystępowania licznych grup etnograficznychkultywujących po dzień dzisiejszy swoje trady-cje i zwyczaje. Dla historyków sztuki to miejsce,w którym najliczniej na świecie zachowała siężywa kultura drewna: świątynie, całe zabudowywsi, a także uprawiający czynnie swoje zawodysnycerze i cieśle. Archeolodzy odnotowują cen-ne znaleziska zmieniające historię tego obszaru.
Region karpacki jest jednym z najbardziej różnorodnych kulturowo obszarów w Europie,ale pod względem gospodarczym - en masse -należy do jednych z najmniej konkurencyjnych i rozwiniętych obszarów na kontynencie. Jestregionem o unikalnych walorach geograficznychi przyrodniczych, niemniej boryka się z poważ-nymi wyzwaniami wymagającymi wspólnegodziałania. Te poważne wyzwania to m.in. globa-lizacja gospodarki, która powoduje, że obszarcofa się w dynamice rozwoju nie nadążając podwzględem konkurencyjności i innowacyjności zaeuropejską czołówką. To obszar z negatywnymitendencjami demograficznymi, na które szczegól-nie składają się skutki starzenia się społeczeń-stwa i niskiej gęstości zaludnienia na obszarachgórskich oraz nowe – niebezpieczne dla Karpat -tendencje migracyjne. Zdecydowanie więcej osóbopuszcza ten region niż się tutaj osiedla. Szczególnie dotyczy to młodego pokolenia, które chęt-niej swoją przyszłość lokuje w zurbanizowanychcentrach rozwoju krajów, przez które przebiegają obszary podgórskie i pasma górskie Karpat.
Zbyt rzadko też zwracamy uwagę na wyso-ką podatność regionu na zmiany klimatu orazich przewidywane skutki dla środowiska, różno-rodności biologicznej oraz – w dalszej perspek-tywie - warunków życia jego mieszkańców. Taknaprawdę dopiero dyskusja o budowie drogiszybkiego ruch S19 uzmysłowiła nam, że ten„zaściankowy” region poprzez swoje szczególnepołożenie geograficzne w Europie, przez wiekitranzytowy, obecnie nie posiada nowoczesnejarterii komunikacyjnej łączącej go w układzie północ-południe. I wreszcie na koniec coś co po-winno być ważnym elementem strategii rozwojuKarpat czyli turystyka, która ma tutaj wręcz idealne warunki do rozwoju. Od lat podejmowany jesttemat jej zbyt wysokiego poziomu sezonowości,szczególnie w niektórych rejonach turystycznych.Bieszczady zapełniają się turystami na 4-5 miesięcy, przy sprzyjających warunkach pogodo-wych okres ten można wydłużyć maksymalnieo miesiąc - dwa. Brak sensownego pomysłu najego radykalne przedłużenie.
W 2003 r. powstała Ramowa Konwencjao ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat. Do-kument ten jest wyrazem woli i został podpisanyw Kijowie przez siedem państw: Czechy, Polskę,Rumunię, Serbię, Słowację, Ukrainę i Węgry.Jego celem jest prowadzenie wszechstronnej po-lityki i współpraca na rzecz ochrony i zrównowa-żonego rozwoju Karpat dla poprawy jakości życia,wzmocnienia miejscowej gospodarki i społeczno-ści lokalnych oraz zachowania walorów przyrod-niczych i dziedzictwa kulturowego tego obszaru.
W lipcu 2019 r. Stowarzyszenie „Pro Carpa-thia” poprzez realizację projektu pn. „Rozwój po-tencjału instytucjonalnego Stowarzyszenia „ProCarpathia” przez wsparcie działań misyjnych narzecz Karpat” tworzy pierwszy w regionie „kar-packi” think tank. Efektem jego istnienia będzieprowadzenie badań na pograniczu polsko-sło-wacko-ukraińskim dotyczących m.in. świadomo-ści lokalnych społeczności na temat potencjału,dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego orazkierunków rozwoju terenów zamieszkiwanychprzez te społeczności. Pozwoli to na pokazywa-nie potencjału rozwoju Karpat w obszarach m.in.turystyki, ochrony środowiska, kultury w odnie-sieniu do poszczególnych rozdziałów KonwencjiKarpackiej. Liczymy na współpracę ze środowiskami z ośrodków naukowych, które zajmują siętematyką karpacką. Co ważne efekty przepro-wadzonych nowych badań i analiz, a także jużistniejące, zostaną upublicznione.
W kolejnych zeszytach Karpackiego Przeglądu Społeczno-Kulturalnego będziemy pre-zentować poszczególne Protokoły Konwencji Karpackiej uzupełniając je popularno-nauko-wymi tekstami dotyczącymi tych konkretnychzagadnień. W tym numerze zamieszczamyczęść pierwszą Protokołu o zrównoważonej tu-rystyce do Konwencji Karpackiej. Towarzysząjej teksty na temat historii rozwoju turystyki,agroturystyki i turystyki wiejskiej w Bieszcza-dach oraz Karpatach. Dodatkowo zamieszczone zostały materiały poświęcone turystyce kul-turowej, turystyce kulinarnej i enoturystyce.
Zapraszam do lektury
Krzysztof Staszewski
